Mynd i'r llys
Yn yr adran hon:
Dim ond nifer fach o achosion sy'n mynd i'r llys, ond fel dioddefwr neu dyst i drosedd os gofynnir ichi roi tystiolaeth yn y llys, mae’n rhaid ichi fynd.
Dim ond os yw'r diffynnydd (y person sydd wedi’i gyhuddo o'r drosedd) yn gwneud y canlynol y bydd rhaid ichi fynd i'r llys:
- gwadu'r cyhuddiad a phledio’n ddieuog; neu
- bledio'n euog ond gwadu rhan o'r drosedd a allai effeithio ar y ddedfryd a fydd yn cael ei rhoi iddyn nhw
Rhagor o wybodaeth am sut mae’r llys yn gweithio.
Paratoi i fynd i'r llys
Os gofynnir ichi roi tystiolaeth yn y llys, gallwn sicrhau eich bod yn cael help a chefnogaeth.
Byddwn yn eich cyflwyno i aelod o'r Uned Gofal Tystion os ydych yn byw yng Nghymru neu Loegr.
Y person hwn fydd eich cyswllt yn ystod y treial. Fe fyddan nhw:
- yn ateb unrhyw gwestiynau sydd gennych
- yn rhoi'r holl wybodaeth y mae arnoch ei hangen
- yn gwneud yn siŵr eich bod yn barod
Gallan nhw drefnu ymweliad â’r llys cyn y treial er mwyn ichi weld sut mae’r llys yn edrych. Byddan nhw hefyd yn esbonio ble y gallai pobl allweddol eistedd a beth sy'n digwydd ar ddiwrnod y treial.
Ar y diwrnod, efallai y byddwch yn gallu cyrraedd drwy fynedfa wahanol i'r diffynnydd ac aros mewn man ar wahân.
Mesurau arbennig
Os ydych chi'n teimlo'n agored i niwed neu os oes arnoch chi ofn y troseddwr, neu os mai plentyn neu berson ifanc sy’n rhoi tystiolaeth, efallai y bydd y llys yn gallu darparu 'mesurau arbennig', sef:
- rhoi tystiolaeth o'r tu ôl i sgrin neu drwy gyswllt byw o ystafell arall
- gweithwyr proffesiynol hyfforddedig, o'r enw cyfryngwyr, a all helpu i esbonio pethau
- rhoi tystiolaeth yn breifat, heb ganiatáu’r wasg na'r cyhoedd yn y llys
- cymhorthion cyfathrebu (e.e. byrddau gwyddor, systemau lleferydd)
I gael rhagor o wybodaeth am fynd i'r llys fel dioddefwr neu dyst, ewch i wefan Gwasanaeth Erlyn y Goron (GEG). Ac mae gwybodaeth i dystion ar gael gan Cyngor ar bopeth.
I'r rhai sy'n mynd i’r llys yn yr Alban, mae’r gwasanaethau uchod yn cael eu darparu gan Swyddfa'r Goron a Gwasanaeth y Procuradur Ffisgal. I gael rhagor o wybodaeth, ewch i wefan Llywodraeth yr Alban or the Swyddfa’r Goron a Gwasanaeth y Procuradur Ffisgal
Beth sy'n digwydd os nad af fi i'r llys?
Os oes gennych unrhyw bryderon ynghylch mynd i'r llys, rhaid ichi ddweud wrth y sawl a ofynnodd ichi fynd cyn gynted â phosibl. Fe allan nhw helpu i esbonio pethau ichi ac edrych ar ba gymorth y gallwch ei gael.
Os nad ewch chi i'r llys, efallai y cewch chi 'wŷs tyst' gan y llys. Mae gwŷs tyst yn dweud bod rhaid ichi fynd i'r llys.
Os byddwch yn dal i fethu mynd i'r llys heb reswm da, fe allech fod 'yn dirmygu’r llys' ac efallai y cewch eich arestio.
Treuliau am fynd i'r llys
Gallwch hawlio treuliau pan fyddwch yn mynd i'r llys fel:
- tyst i’r erlyniad (gan Wasanaeth Erlyn y Goron)
- tyst i’r amddiffyniad (gan y cyfreithiwr amddiffyn)
Does dim rhaid i'ch cyflogwr eich talu am eich amser i ffwrdd o'r gwaith.
Tystion yr erlyniad
Gallwch hawlio treuliau gan y GEG am deithio, prydau bwyd, diodydd, colli enillion a gofal plant.
Os nad anfonir ffurflen dreuliau atoch cyn y treial, gofynnwch am un gan dywysydd yn y llys neu gan rywun o'r Uned Gofal Tystion.
Tystion yr amddiffyniad
Os na fydd tywysydd y llys yn rhoi ffurflen dreuliau i chi, gofynnwch i'r llys neu'r cyfreithiwr amddiffyn a allwch chi hawlio treuliau am eich amser yn y llys ai peidio.
Dychwelyd eiddo
Pan nad oes angen eitem mwyach fel tystiolaeth neu fel rhan o'r ymchwiliad, mae gennych chi hawl i'w chael yn ôl cyn gynted ag nad oes ei hangen mwyach.